Rehabilitasyon Yöntemleri
Rehabilitasyon yöntemleri, inmeyi takiben acil müdahale ve sonrasındaki uygulanan rehabilitasyon yöntemlerinin başındadır. Bu tür uygulama yöntemleri ülkeden ülkeye değiştiği gibi, hekimden hekime de farklılıklar gösterir. Yüz yıllardan beri süre gelen inme sonrası oluşan motor kayıpların (felç) tedavi edilemeyeceği kanısıdır. Bu inanışı kırmak zordur. Bugün bile bu inanıştan dolayı hastalara hangi tür rehabilitasyon uygulansa, sonuca gidilmediği görülür. Bunun temelinde ise geçmişten gelen kanıksanmış inanış olması yatar. Bu tip hastalar genellikle ne yapılırsa yapılsın herhangi bir neticenin alınmasının mümkün olmadığına inanır.
Ancak ilgili dal uzmanları gelişmekte olan rehabilitasyon tekniklerini yakından incelemiş olsalar iyileşmenin mümkün olduğu görülecektir. Özellikle nörolojik rehabilitasyona gerekli ağırlık verilmiş olması gerekir. Bu tür hastalıklarda tedavilerin aksatılmaması önemlidir. Nörolojik rahatsızlıkları olan kişilerde kas tonusunun azalması kas zayıflıklarını doğurur. Bu da kasların atrofiye gitmesi yani zayıflaması anlamına gelir. Bu durum bununla kalmaz ve hareket kısıtlılığı olan eklem bölgelerinde spastisite (eklem sertleşmesi) gelişir.
Spastitise gelişen kişilerde rehabilitasyon daha da zor olmaktadır. Aslında bilinen hareketlerin eklem kısıtlılığı gelişmeden kazanılması daha kolaydır. Bunun için sadece yapılması gereken düzenli bir şekilde istemli kasılmanın arttırılmasıdır. Bunun zor olduğu elbette kaçınılmazdır. Ancak Nörolojik rehabilitasyon ajanları arasında bulunan Mentamove rehabilitasyon metodu belki de en iyi bir destekleyicidir. Çünkü nörolojik rehabilitasyonda düşünsel aktivite ile anatomik kas tonusundaki kasılmayı yakalayabilen başka teknik henüz geliştirilmemiştir. Anatomik kasılmalar, kasların başlarından merkeze doğru olan istemli kasılmalardır. Yani bir objeyi tutma ve bırakma ile ortaya çıkan istemli dozdaki kasılmalardır.
İnmeden koruyan tedaviler genellikle risk faktörlerinin ortadan kaldırılmasına dönüktür. Akut (ani) inme tedavileri ise olay geliştiği anda olayı durdurmaya dönüktür. Kanamayı durdurmak veya tıkanan damarı açmaya çalışmak gibi. İnme sonrası geç dönemde ise rehabilitasyon programları sayesinde kaybedilen fonksiyonların üstesinden gelinmeye çalışılması şeklinde sürdürülmektedir. İlaç tedavisi en yaygın inme tedavi seçeneğidir. İnmeden korunmak için sebebe dönük veya inme anında kafa için basıncını azaltmaya dönük veya damar tamiri yada bir vasküler malformasyonu çıkarmak için cerrahi girişimler yapılabilir.
Rehabilitasyonun Ajanları
Rehabilitasyon yöntemleri arasında yaygın kullanılan rehabilitasyon ajanları
Bu güne kadar inme sonrası rehabilitasyon için sadece konvansiyonel Fizik Tedavi uygulamalarından bahsedilirdi. Halbuki konvansiyonel Fizik Tedavi ajanları yoğunlukla ağrı tedavisi amaçlı uygulanan yöntemlerdir. İnme geçiren kişiler için uygulanan Fizik tedavi ajanları grubunda stimülatörler kullanılmaktadır. Ancak bu stimülatörler (titreşim vericiler) sadece kişinin kas tonusunu canlı tutmayı amaçlamaktadır. Kas kavitesinin gerilemesini önlemeye yönelik bu cihazlar doğru kullanıldığında kas kaybı yaşanmasına engel olur. Ancak yanlış kullanımlarda ise kaslarda daha fazla spastisite gelişmesine neden olurlar. Bu da genel olarak stimülatörlerin yüksek frekans akım salınımları ürettiği için olmaktadır. Yanlış kullanılan bu tür rehabilitasyon ajanları bir sonraki aşamada nörolojik rehabilitasyonu da engellemektedir.
Fizik tedavide Nörolojik Rehabilitasyon
Nörolojik rehabilitasyon, beyin hasarı, felç, beyin tümörleri, multiple skleroz gibi nörolojik bozukluklar veya yaralanmalar sonucu oluşan hareket, denge, duyusal ve bilişsel fonksiyonların iyileştirilmesi amacıyla fizik tedavi alanında kullanılan bir yaklaşımdır. Bu rehabilitasyon yaklaşımı, hastanın günlük yaşam aktivitelerinde daha bağımsız olmasına yardımcı olmak için tasarlanmıştır.
Nörolojik rehabilitasyonun amacı, beyin ve sinir sistemi hasarı sonucu kaybedilen motor becerilerin ve fonksiyonların yeniden kazanılmasına yardımcı olmaktır. Bu amaçla, fizyoterapistler, hareketlerin kontrolünü, dengeyi ve koordinasyonu artırmaya yönelik egzersiz programları tasarlayabilirler. Egzersiz programları, hastanın kas gücünü artırmak, esnekliği artırmak ve dolaşımı geliştirmek için tasarlanabilir.
Nörolojik rehabilitasyonun bir diğer amacı da, hastanın beyninin yeniden öğrenmesine yardımcı olmaktır. Beyin, nöroplastisite adı verilen bir süreçle, yeni bağlantılar kurabilir ve kaybedilen fonksiyonları yerine getirmek için alternatif yollar bulabilir. Fizyoterapistler, bu nöroplastisite sürecini teşvik eden egzersizler tasarlayabilirler.
Nörolojik rehabilitasyon ayrıca, hastanın duyusal fonksiyonlarını iyileştirmek için de kullanılabilir. Fizyoterapistler, duyu kaybı yaşayan hastalara özel egzersizler tasarlayabilirler. Bu egzersizler, hastanın duyusal duyarlılığını artırmaya, proprioception ve vestibüler fonksiyonları geliştirmeye yardımcı olabilir.
Nörolojik rehabilitasyon, hastanın yaşam kalitesini artırmaya yönelik olarak, fiziksel fonksiyonların yanı sıra, sosyal, psikolojik ve duygusal ihtiyaçlarına da odaklanır.
Rehabilitasyonda amaç, kaybedilen fonksiyonların yeniden geri kazandırılmasıdır. Bunun yanında geri kalmış kısmi hareket kayıpları ile birlikte günlük yaşamsal aktivitelerinin kişiye öğretilmesidir. Halk arasında yanlış kullanılan “fizik tedavi görmek” deyimi yerine “rehabilitasyon görmek” deyiminin kullanılması daha doğrudur. Nörolojik rehabilitasyon yöntemlerinde kullanılan ve EMG tabanlı çalışma yapabilen metotlar kullanılmalıdır. Bu anlamda en etkin bilimsel tedavi metodu Mentamove olarak gösterilmektedir.
Rehabilitasyon yöntemleri: Ergoterapi
Rehabilitasyonun önemli metotlarından biri Ergoterapi (Occupational Therapy) dir. Yani el becerisi ve el ile birlikte zihin meşguliyetine dönük terapi biçimidir. Ergoterapi (Occupational Therapy) içerisinde egzersizler ve inme geçiren hastaya her gün başkasının yardımıyla yapılmadır. Yapılacak tüm işlevler ve aktivitelerin yeniden öğretilmesini amaçlamaktadır. Bu işlevler arasında temel olarak bilinenler;
- yemek yemek,
- içmek ve yutmak,
- giyinmek,
- banyo yapma,
- yemek yapma,
- okuma,
- yazma,
- tuvalet ihtiyacını giderme sayılabilir.
Tüm bu uygulamaların yeniden öğrenilmesi Nöroplastisitenin gelişimi olarak yorumlanır. Nöroplastisite, tekrar edilen hareketlerin en iyi ve doğru uygulanış biçiminde beyinde kalıcı olarak yer etmesidir. Tüm bu işlevliklerin felç tedavisinde yaklaşımlar olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu durumda uygulanan terapiler ve uygulanacak program çok önemlidir.
